We leren over geschiedenis op school: jaartallen, gebeurtenissen, namen en rugnummers. Waarom is het belangrijk dit allemaal te weten? Wat moeten we met informatie van duizenden jaren geleden? Het zal menigeen verbazen hoe vaak enige kennis van de geschiedenis je van pas zal komen in het dagelijks leven. En hoe veel algemene wijsheden het je oplevert.
Oordeel niet te snel
Het moet intussen duidelijk zijn dat racisme een ongegronde angst is voor het onbekende. Van nature is de mens wellicht xenofobisch: logisch, want men leefde in verleden tijden gescheiden van elkaar, van andere culturen en huidskleuren. Onbekend maakte onbemind. Anno 2020 is de mens over het algemeen klaar met de vooroordelen die deze oeroude eigenschap met zich meebrengt, en terecht natuurlijk. Er zijn vele gebeurtenissen (oorlogen) aan vooraf gegaan en waarschijnlijk zullen er helaas nog vele volgen, maar de strijd tegen racisme blijft actueel. Een ‘simpele’ goedwillende burger zal hier niet veel aan kunnen veranderen. Maar wie zelf niet te snel oordeelt, komt erachter dat contacten met een andere cultuur, achtergrond of kleur je leven zullen verrijken in plaats van bedreigen.
Godsdienst is niet per definitie slecht of goed
De neiging van de mensheid om zijn verantwoordelijkheid bij een opperwezen neer te leggen, is net zo oud als de mensheid zelf. Daar zijn vele oorlogen mee gemoeid. De geschiedenis heeft geleerd dat het kortzichtig is om religie de schuld te geven van allerlei misstanden; eerder is het de slechte kant van de mensheid die debet is aan geweld en machtswellust. De religie wordt hierbij slechts als excuus misbruikt. Met geloof op zichzelf is niets mis: het gaat erom hoe men hier mee omgaat. Wie in alle rust zijn geloof belijdt en daar geen anderen mee lastigvalt – van op zondagochtend aanbellen om mensen te bekeren tot aan het starten van oorlogen – doet letterlijk geen mens kwaad. Veel mensen slaan een kruisje, houden Ramadan of mediteren zonder dat dit de vrijheid van een ander aantast. Waarom zou men hier per definitie kwaad van moeten spreken? Een religie heeft nog nooit iemand vermoord. Aan de andere kant heeft religie ons ook niet verder gebracht qua logica en gezond verstand, laat staan op wetenschappelijk gebied, omdat men een opperwezen verantwoordelijk houdt.
Wees zuinig op de planeet
Terugkijkend op de geschiedenis moet geconcludeerd worden dat de mens allerminst een superieur wezen is. Nee, de mens is een egoïstische en narcistische diersoort: we hebben in feite een rommeltje van de planeet gemaakt, maar vinden onszelf ‘succesvol’. De plek die wij zouden moeten delen met andere dieren, wordt grotendeels verwoest door ons. Dat we elkaar het licht in de ogen niet gunnen is een bijzonder nare eigenschap – andere diersoorten kennen geen haat- en wraakgevoelens. Maar dat we als enige diersoort in staat zijn om onze leefomgeving te veranderen, in de slechtste zin van het woord, mag een reden zijn om de mensheid een mislukt project te noemen. Het klinkt cynisch, maar is wel waar. “De mate van beschaving van een mens valt af te meten aan de manier waarop zij met dieren omgaat” (Mahatma Ghandi), is een belangrijke wijsheid. Welke les we hieruit moeten trekken? Dat we beter met onze planeet om moeten gaan. Als dat in 2020 nog niet duidelijk is, zijn we hopeloos verloren.